Doel van dit thema: Hoe contradictorisch… maar het wijnschandaal van 1985 kan beschouwd worden als het beste wat de Oostenrijkse wijnwereld kon overkomen. Geen wijnland ter wereld dat momenteel een strengere wijnwetgeving kent! Met vooral de druif grüner veltliner, het meest aangeplant in Oostenrijk, profileert Oostenrijk zich goed.
Het moment voor Edelrot om dit aan de realiteit te toetsen.
Oostenrijk heeft een rijke wijncultuur, die teruggaat tot de tijd van de Kelten en de Romeinen. Het is een veelzijdig wijnland, dat zowel op het gebied van mousserende, droge witte wijnen, rosé wijnen, volle rode wijnen als ook zoete wijnen veel interessants te bieden heeft voor de wijnliefhebber. Er zijn momenteel veel geëngageerde jonge en minder jonge wijnboeren actief, die internationaal furore maken.
De Oostenrijkse wijnen vinden hier te lande vooral hun weg naar de betere restaurants en gespecialiseerde wijnwinkels. Sommige supermarkten hebben een beperkt aanbod maar dit zijn helaas niet ‘de toppers’. Met in totaal 52.500 hectare is het een relatief bescheiden wijnland. In vergelijking met Frankrijk is dat ongeveer de helft van Bordeaux. Hiermee neemt Oostenrijk de 18e plaats in op de wereldranglijst en produceert het ca. 1% van de wereldproductie. Gemiddeld genomen hebben de wijnboeren er slechts 1 à 1,5 ha wijngaard en er zijn weinig producenten met meer dan 25 ha. De wijnbouw in Oostenrijk is zeer kleinschalig en traditioneel. De oogst gebeurt vrijwel uitsluitend manueel en veel producenten werken (grotendeels) biologisch.
Druivensoorten
Oostenrijk heeft veel karakteristieke inheemse druivensoorten, die wijnen met een bijzonder eigen karakter opleveren. Gelukkig is er geen trend om de eigen druivensoorten te verlaten voor internationaal bekendere rassen zoals chardonnay of merlot. De wijnboeren kennen de kwaliteiten van hun “eigen” druivenrassen en zijn er trots op.
De belangrijkste witte druivensoorten zijn o.a. grüner veltliner, welschriesling, neuburger, riesling, weissburgunder (= pinot blanc), en muskat-ottonel. De belangrijkste rode zijn o.a. zweigelt, blaufränkisch, st. laurent en blauer portugieser. De productie van rode wijn is de laatste jaren sterk toegenomen. Momenteel wordt ca. 68% witte en 32% rode wijn gemaakt. 36% van de totale aanplant in witte druiven is grüner veltliner en voor rood is het 8% voor de zweigelt. Beide druivensoorten zijn hiermee best vertegenwoordigd. 75% van de totale wijnproductie wordt in Oostenrijk zelf genuttigd.
Grüner veltliner: dé nationale wijndruif
Het paradepaardje van de Oostenrijkse wijnbouw is ongetwijfeld de grüner veltliner. Een ras dat sterk reageert op microklimaat en ’terroir’ en dus in meerdere stijlen te vinden is. Aan de ene kant heb je de lichtere, fruitige variant (tot ca. 11,5% alc), en aan de andere kant de krachtigere, rijke variant (tot vaak 14,5% alc.). De lichtere variant is qua smaak vaak enigszins vergelijkbaar met een stuivende sauvignon blanc. Het zijn fruitige wijnen met een aangename zuurgraad. In deze stijl kan de grüner veltliner het beste jong gedronken worden. Ideaal als drinkwijn, maar ook heerlijk bij b.v. visgerechten, gevogelte, asperges of een salade.
De krachtigere variant, is qua smaaktype meer vergelijkbaar met een pinot gris of chardonnay. Het zijn dan volle, rijke wijnen, met iets nootachtigs en het zo kenmerkende pepertje. Deze variant van de is een uitstekende bewaarwijn (ca. 10-15 jaar) en kan bij veel verschillende gerechten geserveerd worden. Behalve bij visgerechten, kan de wijn ook bij kalfsvlees, lamsvlees, wildgerechten en sommige – niet te zware – gerechten met rood vlees geserveerd worden.
DAC (Districtus Austriae Controllatus)
Sinds 2002 werkt men in Oostenrijk met dit nieuwe systeem voor herkomstbenamingen. De basis voor een DAC is dat het een wijn behoort te zijn met regionale typiciteit, welke betrekking heeft op de druivensoort en de invloed van het ‘terroir’ (o.a. bodemsoort) van de betreffende gemeente. Wijnen met een herkenbare identiteit dus. Voor zowel de witte als de rode wijnen geldt dat de minerale expressie ook duidelijk naar voren moet komen. Onderstaand vind je alle DAC’s die nu in Oostenrijk gelden:
WEINVIERTEL DAC: grüner veltliner, sinds 2002
MITTELBURGENLAND DAC: blaufränkisch, sinds 2005
TRAISENTAL DAC: grüner veltliner, riesling, sinds 2006
KREMSTAL DAC: grüner veltliner, riesling, sinds 2007
KAMPTAL DAC: grüner veltliner, riesling, sinds 2008
LEITHABERG DAC: Witte wijn: grüner veltliner, weißburgunder, chardonnay, Rode wijn: blaufränkisch, sinds september 2010.
EISENBERG DAC: blaufränkisch, sinds 2010
Wijnbouwgebieden
De wijngaarden van Oostenrijk liggen in het oosten van het land in een halve cirkel rondom Wenen, in het grensgebied met Tsjechië, Hongarije en Slovenië op ongeveer dezelfde breedtegraad als Bourgogne. Er heerst een gematigd landklimaat, met warme zomers en een lange warme herfst, waardoor de druiven optimaal rijp kunnen worden.
De Oostenrijkse wijngaarden zijn verdeeld over 5 wijnbouwregio’s en 19 subgebieden, die ieder een heel eigen microklimaat en terroir hebben. Ieder gebied heeft daarom zijn eigen karakter en specialiteiten. Deze 19 Oostenrijkse subgebieden kan je grofweg in vier groepen verdelen. Deze indeling is geen officiële indeling, maar schetst wel in grote lijnen welke wijntypes er te vinden zijn, zonder ieder wijnbouwgebied apart te hoeven bespreken:
1. Alle gebieden ten noordwesten en noordoosten van Wenen (o.a. Wachau, Kamptal, Kremstal, Weinviertel):
Zowel bodem als klimaat is hier ideaal voor droge witte wijnen. De druivensoort grüner veltliner is hier dominant en ook riesling speelt hier een belangrijke rol. De wijnen kunnen heel rijp zijn, maar behouden door de grote verschillen in dag- en nachttemperatuur, toch een mooie frisheid. Dit maakt deze wijnen zeer gastronomisch.
2. Het gebied ten zuiden en zuidoosten van Wenen (o.a. Thermenregion, Neusiedlersee, Mittelburgenland, Südburgenland):
Dit zijn de warmste gebieden van Oostenrijk. Klimaat en ook bodemstructuur zijn hier het meest geschikt voor rode wijn
3. De wijngaarden direct aan de oevers van de Neusiedlersee Dit gebied is voornamelijk bekend vanwege de prachtige edelzoete dessertwijnen. De combinatie van het warme landklimaat en de grote en ondiepe wateroppervlakte van de Neusiedlersee geven ideale omstandigheden voor edele rotting (pourriture noble). Vrijwel ieder jaar kan hier topkwaliteit edelzoete wijn gemaakt worden.
4. Stiermarken (Südsteiermark, Süd-oststeiermark en Weststeiermark) Dit is het enige gebied in Oostenrijk dat in de mediterrane invloedsfeer ligt. Hier vind je karige, stenige bodemsoorten en soms ook vulkanische bodems. Witte druivensoorten zijn hier dominant, zoals sauvignon blanc, traminer, morillon (lokale naam voor chardonnay), weissburgunder (pinot blanc). Verder wordt er in de Weststeiermark ook een bijzondere, beendroge rosé gemaakt – Schilcher genaamd – van de druivensoort Blauer Wildbacher.
Op 10 juni 2015 organiseerde wijnclub “Edelrot” een proefavond van onderstaande wijnen voorafgegaan door een powerpoint-presentatie waarin de kenmerken en highlights van dit (te weinig bekende) wijnland werden voorgesteld.
Hieronder het degustatieverslag van de proefsessie.
- Weingut Sattlerhof – ‘Sernauberg’ – Gamlitz/Südsteiermark – 100% sauvignon blanc – € 19.80
Bleekgeel met grijze hint. Mooi helder en prachtige schittering in het glas. In de neus een wat ‘groene’ aanzet met kiwi, buxus en munt. Deze componenten goed versmolten en met zekere complexiteit. De ‘sauvignon-style’ duidelijk in de finale waarneembaar. In de mond een soepele, zachte aanzet, zelfs zijdeachtig. Groene appel, kruisbes. Opulent, niet log, toch wat ‘vettig’ maar zonder restsuiker. Compacte en duidelijke wijn waar je weet wat je er aan hebt. Gastronomisch multi-inzetbaar. Lange finale met een rokerig toetsje.
- Weingut Bernhard Ott – ‘Der Ott’ 2011 – Wagram – 100% grüner veltliner – € 18.15
Bleekgeel met groene hints, prachtige schittering. Mineralige aanzet in de neus, fruitig en complex. Wit pitfruit en ook wat meloen. In de mond een soepele en frisse aanzet, romig, tikje zoet maar zeker in het middenstuk met de nodige fraîcheur zodat de wijn niet log wordt en behoudt zo zijn mineraliteit tot in de finale. Wijn zeker inwisselbaar met een uitstekende witte bourgogne. Mooie en lange finale.
- Weingut Loimer – ‘Loiserberg’ 2013 – Langenlois/Kamptal DAC – 100% riesling – € 16.25
Bleekgeel, correcte kleur met mooie schittering. Ferme aanzet in de neus, zeer expressief met bloemig aroma (sinaasappelbloesem). Vrij complex. Frisse en ook volle aanzet in de neus gemarkeerd door frisse zuren. Nog niet helemaal versmolten evenwel. Levendige en frisse wijn met nog bewaarpotentieel. Vraagt nog wat geduld.
- Weingut Wieniger – ‘select’ 2012 – ÖQW – Wien/Wien – 100% chardonnay – € 16.15
Medium strogeel en knappe verschijning in het glas. Kleur is merkelijk dieper en intenser dan vorige 3 wijnen. Expressieve neus en complex : kruidig (paprika en nootmuskaat), wit en geel fruit (meloen vooral) en abrikoos. Zachte en romige aanzet, botertoets, honing maar toch goed droog. Tikje alcohol maar goed opgevangen door fijne zuren en prima textuur. Het geheel biedt voldoende fraîcheur en heeft ook nog bewaarpotentieel in petto. Klasbak voor de grote gelegenheden.
- Weingut Heinrich – ‘Dorflagen’ 2013 – ÖQW – Gols/Burgenland – 100% pinot noir – € 10.70
Mooie wijn in ons glas, robijnrood (ruby) met brede rand en vette tranen. Toch dieper ingekleurd dan oorspronkelijk gemerkt. De vergelijking qua kleur met een bourgogne dringt zich effectief op. Aangename neus met veel rood fruit (kers en framboos) en ook wat kruidigheid (witte peper). In de mond: frisse aanzet met primair en jong fruit (aardbei). Lichte kruidigheid (rode peper en tabak). Vlot drinkbaar. Frisse zuren houden de wijn bij de les maar in globo missen we toch wat diepgang en wat finesse. Goed gemaakt maar staat qua kwaliteit toch een trapje lager dan wijnen 1 tot 4.
- Weingut Heinrich – Sankt Laurent 2012 – ÖQW – 100% sankt laurent – € 14.45
Jonge, diep-paarse kleur, bijna zwart. Geen meniscus! Mooie tranen. Complexe, intense neus met zware parfums van rood en zwart fruit (braambes) animale toets (leder) en kruiden (zoethout). Op basis van de neus verwacht je een volle tot zwoele aanzet maar de wijn opent opmerkelijk met zeer fijne en frisse zuren die de wijn van bij de start een mooie fraîcheur meegeven. Fruit aanwezig uiteraard, met aardbei. Geen merkbare of storende tannines, beheerste alcohol, goed en afgerond geheel. Medium lange afdronk waarin de fijne zuren nog een frisse retro aan de wijn toevoegen.
- Weingut Heinrich – ‘Lethaberg’ 2011 DAC – 100% blaufränkisch – € 17.90
Diepzwarte kleur met violet rand (vergelijkbaar met een malbec). Prachtige kleur met enorme concentratie. Die Oostenrijkse wijnboeren weten hun klanten wel te verleiden want zoals alle andere wijnen opent deze wijn met een aangename expressieve neus en directe aroma’s. Eerst vegetaal (tabak, leder en vlierbes) gevolgd door kruidigheid en fruit (opnieuw braambes). Hout en vanille daarin verweven. In de mond valt de wijn op door een fluwelige zijdestructuur, daarna kruidig en mineralig. Stevige tannines maar niet uitdrogend. Goede en stevige zuren perfect door het fruit gedekt. Krachtig en toch fijn! Nu al zeer lekker maar gelet op de concentratie zullen 5 jaar geduld de wijn nog beter maken. Mooie lange finale met blauwe bes en wat rokerige toets.
- Weingut Heinrich – Pannobile 2011 – 70% zweigelt/30% blaufränkisch – € 22.00
In ons glas opnieuw een wijn met grote kleurconcentratie, wel iets minder dan wijn 7. Geen meniscus, brede tranen. Deze kleur is alleszins top. Verleidelijke en complexe neus. In 1e instantie wat vegetaal (groene paprika) gevolgd door leder en zwarte bes (op randje van medicinaal) Afgeronde aanzet in de mond, complex met op de eerste plaats een zachte fruittoets (braambes). Mooie balans tussen fruit, zuren, hout en tannine. Perfect gemaakte wijn met lange afdronk
Op het einde van de sessie werd naar voorkeuren gepeild en de aanwezige leden waren aangenaam verrast ovder de kwaliteit van de wijnen in de breedte met evenwel de randbemerking dat op basis van de aankoopprijzen dit land het zeer moeilijk zou hebben om marktgebied in België te veroveren.
Als beste witte wijn werd de sauvignon blanc van Weingut Sattlerhof verkozen. Deze eer viel in rood te beurt aan de pannobile 2011 van Weingut Heinrich (niet toevallig de 2 duurste wijnen in hun categorie).