Doel van deze degustatie :
geef toe, indien men je 10 jaar geleden zou uitgenodigd hebben voor een degustatie ‘madiran’ , je zou ongetwijfeld elk mogelijk excuus hebben aangewend om toch maar niet te moeten deelnemen. Inderdaad, zo slecht was de reputatie van deze wijnstreek destijds en dat had ze jammer genoeg enkel en alleen aan zichzelf te danken. Via de gespecialiseerde pers bereikten ons echter de laatste jaren goede proefnotities die onze nieuwsgierigheid aanwakkerden. Na enkele willekeurige stalen te hebben geproefd waren ook wij overtuigd: madiran had duidelijk een “facelift” (lees kwaliteitsinjectie) gekregen.
Omdat aan de andere kant van de oceaan er ook een gebied ligt waar de wijnbouw voornamelijk op de tannatdruif is gericht hadden we niet veel moeite om 1+1 = 3 rekenkundig te doen kloppen en was een ‘wedstrijdje’ nou ja… in de maak : madiran vs. Uruguay op basis van 100% tannat.
Een vergelijkende studie tussen Uruguay enerzijds en Madiran anderzijds met de tannatdruif als bindmiddel drong zich dus op. Het was tevens een uitgelezen moment om gelijktijdig een studie van een monocépage te houden. Het bestuur had daarom geopteerd voor wijnen uitsluitend op basis van 100% tannat.
TANNAT
De naam ‘tannat‘ suggereert eigenlijk al grotendeels de essentie van deze druif, gezegend als ze is met een meer dan behoorlijke dosis tannine. Dit verklaart meteen de geringe verspreiding van deze druif op het Franse wijngrondgebied. Droge, krachtige tannines zijn immers nooit een publiekslieveling geweest…
In Frankrijk nagenoeg uitsluitend aangeplant in het Zuid-Westen geprangd tussen de Bordeauxstreek, de Atlantische kust en de Spaanse grens (zie kaartje). De bekendste regio’s die tannat produceren zijn met voorsprong Madiran, op afstand gevolgd door Béarn en Irouléguy. In het verleden overigens vaak ter hulp geroepen om de wat mager uitgevallen cru’s uit de Bordelese wingerd wat op te peppen.
Merkwaardig genoeg keerde net dit vermogen zich tegen deze druif omdat ze veelal strenge, tanninegeladen wijnen voortbracht die pas na vele jaren kelderrust op dronk kwamen.
Assemblage met andere druivenrassen maar vooral de moderne inzichten in wijngaardbeheer en vooral in vinificatietechniek: koude maceratie, lagere gistingstemperatuur en hét mirakel van madiran (een uitvinding van Patrick Ducourneau – voormalig eigenaar van Chapelle l’Enclos in Madiran) de micro-oxygenatie of de micro-bullage. (Voor meer info over deze techniek : www.brabantsewijnbouwers.nl). Deze innovaties brachten soelaas met vlotte, toegankelijke maar toch karaktervolle wijnen tot gevolg.
Welke link met Uruguay?
Tja, merkwaardig maar net zoals de malbecdruif in Argentinië ‘kind-aan-huis’ werd is dit verhaal ook voor tannat van toepassing. De herkomst speelt ook hier een rol… Tannat werd (wordt) voornamelijk geteeld in wat wij nogal grosso modo “Baskenland” zouden noemen. De Bask Pacal Harriague nam in 1870 wijnstokken tannat mee naar Uruguay en de plant ‘matchte’ daar zo goed met het klimaat en de bodem dat de teelt een succes op grote schaal is geworden.
Teelt en productie
De wijnrank geeft compacte trossen en een relatief late productie. Hij houdt van grintachtige zandgrond en geeft zeer fruitige wijnen, rijk van contrasten, frambozen, exotisch hout, kaneel, tabak en ja, ook met veel tannine.
Idealiter ondergaan tannatwijnen een opvoeding in eikenhoutenvaten (gebruikt of nieuw) en als de tannine zich verzacht heeft is het resultaat een intens donkerrode wijn van een grote complexiteit, die zeer goed kan verouderen.
tannatdruif
Dit wil echter niet zeggen dat de tannat de afgelopen 10 jaar is omgevormd tot een makkelijke druif geschikt voor directe consumptie. Integendeel: een 100% pure tannat-wijn is pas na een jaar of tien echt op dronk. Wie minder geduld heeft, kan het beste kiezen voor een blend waarin tannat verwerkt is. Maar vergeet niet om er een stevig, smaakvol gerecht naast te zetten.
Meestal komen tannatwijnen op de markt in een assemblage en dan met de gebruikelijke klassieke variëteiten: cabernet sauvignon, merlot, cabernet franc of syrah.
URUGUAY
In wijnmiddens (en ook in de supermarkten) zijn er maar twee Zuid-Amerikaanse wijnlanden die er echt toe doen: Chili en Argentinië. Commanderijen en wijngildes die wat verder kijken dan wat de schappen in de grootwarenhuizen te bieden hebben, hebben hun vizier ondertussen ook al gericht op Brazilië en het (veel kleinere) buurland Uruguay. U kent Uruguay alleen maar via het WK voetbal en de bijtgrage Luis Suarez? Dat is jammer, want Uruguay is toch de 4e grootste wijnproducent van het Zuid-Amerikaanse continent waarbij de nadruk vooral ligt op de tannatdruif. En laat dat nu toevallig de invalshoek zijn die onze wijnclub voor ogen had.
Laat ons eerst Uruguay als wijnland even kort samenvatten: er zijn momenteel ongeveer 9000 ha wijngaarden waarvan tannat met 2900 ha de grootste vertegenwoordiger is (35% van de totale wijnproductie). Er worden ook andere rode druiven geproduceerd (merlot en de onvermijdbare cabernet-sauvignon) maar die zijn duidelijk in de minderheid. Ook de klassieke witte variëteiten worden geteeld maar de laatste 10 jaar gaat de aandacht vooral naar de albariño, niet toevallig een druivensoort die ook in Baskenland en het westen van het Iberische schiereiland hoge ogen gooit.
De interessante wijnregio’s zijn gegroepeerd rond de hoofdstad Montevideo (belangrijkste is Canelones). Meer naar de bovenloop van de Rio de la Plata (aan de overzijde van Buenos Aires) heeft men ook de voor de wijnbouw belangrijke regio Colonia.
Het klimaat is gunstig met warmte overdag en flinke afkoeling ’s nachts. De wijngaarden situeren zich tussen de 30e en 35e breedtegraad en is qua situering te vergelijken met Bordeaux. Ook in Uruguay profiteert men van de maritieme invloed van de Atlantische Oceaan en (in hun geval) de nabijheid van de Rio de la Plata (i.p.v. de Gironde)
Dat de Uruguayaanse wijnster aan het internationale wijnfirmament begint te flonkeren mag blijken uit de exportstatistieken: de export is sinds 2010 vervijfvoudigd.
MADIRAN / FRANKRIJK
Aan de hand van het bijgevoegde kaartje van Zuid-West Frankrijk kan u zien waar de tannatdruif meest wordt geteeld. Uiteraard in Madiran (en ook- zij het beperkter – in de aangrenzende appellatie Côtes de Saint-Mont)
Andere belangrijke regio’s zijn Béarn en Irouléguy die dichter bij de Spaanse grens gesitueerd zijn.
Madiran is een van de negen herkomstbenamingen in het Zuidwesten van Frankrijk. Het productiegebied strekt zich uit over 38 gemeenten in drie departementen, Gers, Pyrénées-Atlantiques en Hautes-Pyrénées. De wijnbouw dateert er al van de eerste eeuw voor Christus, maar kwam pas tot ontwikkeling in de elfde eeuw toen de Benedictijnen in het dorp Madiran een klooster oprichtten en miswijn produceerden.
In 1948 kreeg de regio de AOC status.
Binnen de A.O.C. Madiran zijn er 4 cépages toegelaten : naast tannat, de cabernet franc, de cabernet sauvignon en de fer servadou.
Tot de jaren zeventig van de vorige eeuw was kwantiteit het belangrijkste doel, kwaliteit kreeg geen prioriteit. Daar kwam verandering in toen Alain Brumont zijn carrière begon als wijnmaker op het bedrijf Bouscassé in 1979. Een jaar later kocht hij eveneens het verlaten Château Montus.
Hij zette Madiran op de kaart. Met de oogst van 1985 zorgde hij voor opschudding. Zijn wijn werd even hoog gequoteerd als de allergrootste bordeaux. Dat betekende de doorbraak voor de hele streek. In 1991 werd Brumont door Gault-Millau bekroond tot wijnmaker van het decennium. Met Château Montus en Château Bouscassé bezit hij de twee best gelegen hellingen van de streek.
De productie in de streek steeg van 53.000 hectoliter in 1990 naar 75.000 hectoliter vandaag. In 1953 besloeg de appellation nog slechts 6 hectare, vandaag is 1.460 hectare beplant.
De gevarieerde bodem wordt in drie categorieën ingedeeld. Een eerste gedeelte bestaat uit klei die meters dik is. De grond op de hellingen bestaat vooral uit ijzerhoudende zandsteen met afwisselend wat kalk. Een derde zone is dan weer een mengeling van klei en keien met hier en daar zanderige plaatsen.
De Pyreneeën en de Atlantische Oceaan beïnvloeden het klimaat. De zomers zijn meestal zeer warm en droog. Een lange zachte herfst wordt doorgaans gevolgd dooreen strenge winter. Er zijn heel wat lokale nuances waardoor diverse microklimaten ontstaan die hun stempel drukken op de wijnen.
Volgende wijnen kwamen op de proeftafel. In 4 beurten werd telkens een Uruguayaanse wijn met een Franse vergeleken. Enkele dagen geleden ontvingen wij een uitgebreid degustatieverslag:
- Antigua Bodega Stagnari – Pedregal tannat 2015 – roble ( € 11.90)
- Domaine Sergent – madiran 2012 AOP – vatopvoeding (€ 9.50)
Een 2015 met een 2012 vergelijken? Geeft voor beide wijnen een opvallend resultaat, zeker wat de kleur betreft: indien je niet beter wist zou je denken dat de sommeliers zich vergist hadden want de madiran van 2012 oogt véél jonger dan zijn Uruguayaanse opponent. De Pedregal geeft een donkerrode wijn met goede kleurkern en duidelijke verouderingsmeniscus. Opvallend detail: geen tranen na opschudden. Tja, dan oogt die madiran toch jonger en frisser: diepdonkerrood (bijna zwart) met felpaarse rand en hoegenaamd geen meniscus. Zeer trage tranen die een stevig kleurspoor nalaten aan de glasrand.
Qua geur opent Pedregal met houttoetsen en niet met fruit wat mij voor een 2015 toch wat verbaast. Na walsen wat tertiaire aroma’s (leder, bosgrond, paddenstoelen, kastanjes). Toch ook wat rood fruit op het einde. Het “jeugdige” visueel aspect van de madiran zet zich verder in de neus. De wijn opent met de 3x ‘f’ = fris, fruitig en frivool. Zeer aangename neus met nadruk op het fruit. Na walsen komt er complexiteit bij: houtstructuur, vanille en braambes. Een vleugje leder en tabak vervolledigen het geurprofiel.
Qua smaak gaat de Pedregal met mij een tiental jaar terug in de tijd. Dit is het smaakpatroon van wat ik 10 jaar geleden van een Franse madiran dacht: vrij klassiek met nadruk op het hout, minder op het fruit en vrij strenge tannines. In het middenstuk een weinig fruit maar gelijktijdig ook stevige, strenge zuren. Gelet op het oogstjaar mogelijk nog niet voldoende versmolten. Door een manifest gebrek aan fruit vrees ik dat dit niet meer goed komt. Ook in de finale blijft de wijn zeer stroef.
Dan tapt de madiran toch uit een ander vaatje… Hier treffen we een moderne wijn met mooie aanzet. Soepel en vrij rond met geconcentreerd fruit. Ook in het middenstuk lekker fruitig aangevuld met wat ‘aardse’ componenten. Het zou echter geen madiran zijn indien we zonder tannine en stevige zuren zouden verder moeten. In de finale speelt deze wijn zijn laatste troefkaart uit: fruit, tannine en zuren in een mooie balans. Van deze wijn weet je, voel je dat er nog potentieel in zit. Nu nog een gebalde vuist maar kan je geduld opbrengen om nog 5 jaar te wachten heb je voor een prikje een prachtige “wildwijn” in je kelder liggen. Alle begrip voor de 2 sterren in de Guide Hachette van 2015.
Scores : 12/20 voor wijn 1 en 15/20 voor wijn 2
- Bodega Familia Irurtia – Km. 0 Reserva tannat 2013 ( € 12.90)
- Château Laffitte-Teston – madiran 2012 AOP –vieilles vignes- (€ 12.50)
De kleur van beide wijnen loopt opvallend parallel: donkerrood met mooie reflex, goede kleurkern. De madiran heeft misschien iets meer kleurkern maar dat is maar detail. Beide wijnen quasi geen meniscus. Mooie tranen langsheen de glaswand.
De neus is een ander en genuanceerder verhaal: de tannat van Irurtia opent met een aangename en fruitige neus, framboos en een vleugje vanille (hoewel enkel rijping op fles). Ook wat ledertoets en een vleugje munt. Mooie neus! Het contrast met de madiran van Laffitte-Teston kan niet groter zijn: zeer gesloten – ook na opschudden. Klein beetje rood fruit na stevig walsen. “Even laten openstaan?” staat in mijn notitie en na een kwartier ruik ik terug aan mijn glas: de wijn is nu volledig opengebloeid en geeft een mooi parfum van rood fruit met lichtjes rokerige houtstructuur. Sommige wijnen zou je inderdaad op voorhand moeten karaferen.
Wijn 3 opent in de mond soepel, rond en stijlrijk met lekker rood fruit en goede balans tussen fruit en zuren. Smakelijke wijn met goed beheerste tannines die geenszins opvallen noch tegenwringen. Mooie finale met opnieuw nadruk op het fruit. Een tannat voor wie niet zo van tannines houdt en voor onmiddellijk drinkplezier. Ook wijn 4 geniet van een soepele aanzet in de mond met rood fruit, rond, tikje zoet zelfs, goede smakelijke zuren en geen storende tannines. Een vrij stevige finale toch wel. Klassiek gemaakt, toegankelijk, commercieel (maar dat is niet per se een minpunt) maar ook geen opvallende kwaliteiten. Naar mijn gevoel mikt de wijnmaker op een breed publiek maar komt hierdoor niet boven het maaiveld uit. Hoewel wijn 3 ook op een breed publiek mikt toont die wijn toch iets meer karakter en finesse dan wijn 4.
Scores : 15/20 voor wijn 3 en 13/20 voor wijn 4
- Bodega Familia Irurtia – Km. 0 Gran Reserva tannat 2012 ( € 16.90)
- Domaine Capmartin – madiran 2012 AOP –Cuvée du Couvent– (€ 13.50)
2 wijnen uit hetzelfde oogstjaar en doen mij onwillekeurig teruggrijpen (en kijken) naar wijnen 1 & 2 die qua kleur een gelijkaardig profiel hebben: De Gran Reserva heeft al wat verkleuring en iets bredere meniscus. De madiran oogt stoer en jong met paarse rand. Heeft dit iets te maken met de rijping op vat? Beide wijnen hebben resp. 18 maand en 12 maand vatopvoeding gehad en vertaalt zich dat naar de proever toe? Het kleurverschil in beide wijnen vertaalt zich alleszins ook in de neus. Het fruit in wijn nummer 5 wordt wat op de achtergrond gedrukt door sterke kruidigheid, leder en tabak. Na walsen komt ook een vleugje cacao (chocoladetoets) mee. Wijn nummer 6 bespeelt een andere viool. Hier komt het fruit pardoes in je neus, complexloos en met veel frisheid. Laat je echter niet beetnemen door dat jeugdige, frisse gevoel, want op de achtergrond merk je een ‘sluimerende’ complexiteit wat mij doet vermoeden dat deze wijn ‘nog niet klaar’ is. De neus zal zich ongetwijfeld verder ontwikkelen met enkele jaren kelderrust.
Qua smaak verschilt deze Gran Reserva niet zo veel van wijn nummer 3. Ook hier een soepele aanzet met dat typisch Uruguayaans ‘zoet puntje’ Lichtjes gestoofd fruit valt mij op. Door het fruitgeweld en het gebrek aan manifeste zuren wordt het evenwicht in het middenstuk wat verstoord. Ook hier geen storende, wrange tannines. Alles soepel, alles onder controle. Wel een stevige alcoholtoets in de finale. Deze wijn gaat nog wel 2 à 3 jaar mee maar is nu op zijn top. Ook deze wijn lonkt naar een breder publiek maar om hiervoor 4 euro meer te betalen dan voor zijn jongere broer??
Capmartin heeft een moeilijke jeugd gekend… De wijnmaker heeft ‘m eerst 12 maand in nieuwe eiken vaten opgesloten en na z’n vrijlating nog eens extra 6 maand in inox cuves… Gewoonlijk is het andersom en benieuwd of dit het beoogde resultaat heeft geboekt. De start is alleszins meer dan behoorlijk en met een fruitige aanzet, jong-fris aanvoelend en gevolgd door een lichte kruidigheid (zoethout vooral). Complex is hier wel een goed gekozen omschrijving en in het middenstuk heb je een goede balans tussen fruit en zuren. Daar blijft het niet bij want samen met die goede balans heb je een uitstekende fraîcheur gekoppeld aan kracht. Een zeldzame combinatie die enkel voor topwijnen is weggelegd. Over een moderne en uitstekende wijnmaker gesproken want waar zijn nu die gevreesde tannines? In deze wijn beheerst, smakelijk en ondersteunend. Knap hoor! Nu al toegankelijk (bij een stevig wildgerecht) maar heeft nog potentieel zat. Kan alleen maar beter worden en haalt z’n top tussen 2020 en 2025. (dat is nog lang hé?)
Scores : 15/20 voor wijn 5 en 18/20 voor wijn 6
- Antigua Bodega Stagnari – Prima Donna tannat 2011 ‘Riberas del Santa Lucia’ ( € 18.90)
- Domaine de la Caillabère – béarn 2009 AOC – ‘Confidence’– (€ 19.50)
In het glas komen qua 
uitzicht 2 totaal verschillende wijnen. Ook de etiketten zijn dat. Stagnari heeft voor een luchtig sensueel geïnspireerd etiket gekozen (Prima Donna). Caillabère vraagt met z’n zwart etiket ‘Confidence’ om vertrouwen in zijn wijnmakerscapaciteiten te hebben. Eens kijken of wij die 2 wijnen ook objectief kunnen beoordelen.
Prima Donna heeft een donkere kleurkern met brede meniscus en granaatrode rand. Mooie tranen! Bij het zwarte etiket van Confidence moest ik onwillekeurig aan Heavy Metal denken en bij de kleur van de wijn eigenlijk ook want die is zwarter dan zwart. Ik denk dat we moeten teruggaan naar een degustatie van Cahors om zulke kleur in ons glas te krijgen. Zwart dus! Zonder meniscus, zonder rand, bij het uitschenken had je wel een hint van verkleuring maar niet meer in het glas. Vette tranen.
Onze Prima Donna is geen 17 meer want de tertiaire aroma’s beheersen het geurprofiel: uitgerijpte neus met vooral tabak, leder en zoethout. Het fruit is aanwezig maar concentreert zich eerder op de tonen van vijgen en dadels; minder in jong rood of zwart fruit.
Confidence serveert ook die tertiaire aroma’s: rijp fruit (gekonfijte pruimen) zoethout ook en stoofvleeskruiden (tijm en laurier). Ook een beetje rokerig (cohibasigaar). De aroma’s van beide wijnen lopen wat parallel maar zij tonen diversiteit en hebben een mooie evolutie.
Het valt mij nu maar op maar door de wijnen van Uruguay loopt een rode draad : ze hebben allen een soepele aanzet en presenteren zich met een puntje molligheid (zoet zou hier te pejoratief overkomen). Deze wijn is reeds goed versmolten. De componenten zijn goed in mekaar gevloeid en leveren bijgevolg een subtiele balans tussen zuren, fruit en tannines. Deze laatste zijn niet streng noch uitdrogend. Een perfecte wijn heb ik genoteerd, met kennis van zaken gemaakt en nu al toegankelijk én met nog bewaarpotentieel (3 à 5 jaar). Een prima ‘Prima Donna’!
Een wijnmaker uit Béarn die zich komt smijten tussen de tannatkwekers van Madiran? Dat de ‘Confidence’ als laatste wijn staat geprogrammeerd doet mijn vertrouwen in de afloop al wat toenemen en bewijst dat meteen in de mond. Wat een aanzet zeg! Complex is een te pover woord om deze sensatie te vatten (en weer te geven). De wijn dwingt je gewoon om een structuur te vinden maar dat is niet makkelijk want de componenten die normaal in volgorde komen zijn nu in elke druppel vervat. Is mij nog niet dikwijls overkomen. De wijn is zeer zeker krachtig maar zonder brutaliteit. Geen spierenbundel maar beheersing en souplesse. Eerder een schaakgrootmeester dan een rugbyspeler. De finale wordt evenwel met het mes op tafel gespeeld : uitgesproken tannines en stevige zuren overgoten met een vleugje alcohol zorgen voor een anticlimax. Ik twijfel. De wijn is al van 2009. Komt dit nog goed? Zit er nog rek op het rijpingsproces? Hoelang moeten we dan nog wachten? Deze wijn eindigt met meer vragen dan antwoorden. Mijn buurman lost dit simpeler op en vat de wijn in 2 woorden samen : “Moeilijke Wijn”. En dàt denk ik ook!
Scores : 17/20 voor wijn 5 en 16/20 voor wijn 6
Bij de tiercé kreeg wijn nummer 7 de meeste stemmen, zilver voor wijn 8 en brons voor wijn 6.
Wat te onthouden van deze avond?
- Wijnen op basis van tannat hebben een metamorfose ondergaan en komen tegemoet aan een internationaal (kenners) publiek.
- Wijnland Uruguay is een nichespeler door zich grotendeels toe te leggen op 1 druivensoort en heeft wijnmakers die hun vak tot in de puntjes beheersen. Het is ook hun verdienste dat tannat terug op de wereldkaart staat.
- Bent u een liefhebber van tannat en u heeft geen kelder? Koop Uruguay. Heeft u wel een kelder en (veel) geduld? Schakel dan over naar madiran. Beide origines geven u veel waar voor relatief weinig geld. Hou er rekening mee de wijnen te karaferen en schenk ze per definitie altijd met een koolhydratenrijke maaltijd (wildseizoen).